De wederopstanding van de elpee

De ‘ouderwetse’ langspeelplaat is weer helemaal op de weg terug. Zowel jong als oud (b)lijken de elpee (opnieuw) te omarmen. Platenmarkten worden drukbezocht, traditionele platenwinkels draaien recordomzetten en elektronicazaken krijgen ineens te maken met een grote vraag naar pickups. Waar komt deze plotselinge voorliefde voor vinyl vandaan en hoe valt het te verklaren?

De geschiedenis van vinyl

De grammofoonplaat is decennialang dé manier om muziek te luisteren geweest in Nederland. De eerste verscheen tegen het eind van de negentiende eeuw, maar de elpee werd pas echt populair in de jaren ‘50 en ‘60 van de vorige eeuw. In het begin hadden alle platen een doorsnee van 12 inch (zo’n 30 centimeter) en draaiden ze met een snelheid van 33 ⅓ ronden per minuut. Na de komst van de moderne variant in 1948, die 45 ronden kon maken en bijna half zo groot was, maakte vinyl een enorme opmars.

Overigens was deze populariteit ook te danken aan het feit dat pas na de Tweede Wereldoorlog er een vervangbare naald op de markt kwam. Voorheen was een pick-up niet langer bruikbaar, wanneer onverhoopt de naald brak. Dit weerhield veel gezinnen ervan een platenspeler aan te schaffen. Bovendien waren ze peperduur en konden velen ze überhaupt niet veroorloven. Dit veranderde pas in de jaren ‘60 en ‘70.

Met de komst van de cd in de jaren ‘80 verdween de elpee langzaam richting de achtergrond. Steeds minder nieuwe muziek werd op vinyl uitgebracht, waardoor ook de populariteit ervan afnam. Pas sinds een jaar of tien brengt een groeiend aantal hedendaagse artiesten weer ouderwetse platen op de markt.

Vooral populair onder jongeren

In tegenstelling tot wat wellicht verwacht wordt, is de langspeelplaat met name ontzettend in trek onder twintigers. Zij die in hun jeugdjaren in de meeste gevallen nooit in aanraking kwamen met vinyl, zijn inmiddels de grootste fans. Waarom? De rust en de authenticiteit die een platenspeler uitstraalt lijken de belangrijkste voordelen. Het leven wordt, met de opkomst van alle sociale media, steeds sneller en vluchtiger. Door het opzetten van een plaatje creëren jongeren even een moment van rust. Even écht genieten van muziek.

Daarbij wordt muziek weer tastbaar, met een authentieke plaat die je zelf moet omdraaien, om de B-kant te kunnen beluisteren. Muziek wordt een collectors item, zoals vroeger. Voorzien van prachtige platenhoezen, zoals verkrijgbaar bij Moniss. Een plaatje luisteren raakt meerdere zintuigen. Je ziet de plaat, hoort de het gekraak van de naald en proeft als het ware het vakmanschap dat erachter schuilgaat.